“Nhìn loạn quá.”
“Sao nhiều chữ thế này?”
“Form dài thế mà không chia thành bước nhỏ à?”
Đó là những câu hỏi team mình (toàn designer Global, quen dự án Mỹ – Úc – Châu Âu) liên tục đặt ra khi bắt đầu làm sản phẩm cho thị trường Nhật. Với mindset học từ phương Tây, chúng mình từng nghĩ: “Thiết kế Nhật… rối thật!”. Nhưng khi đi sâu, mình mới thấy đằng sau cái “rối” ấy là cả một hệ thống văn hoá – môi trường – ngôn ngữ. Và chính nó đã mở cho mình một cái nhìn mới về UI/UX.
Văn hoá và triết lý sống trong UI/UX Nhật Bản
Photo by Annie Spratt on Unsplash
Người Nhật không chỉ có công nghệ tiên tiến, mà còn có bề dày văn hoá với nhiều triết lý thẩm mỹ đặc biệt. Những giá trị như Wabi-Sabi, Đạo (Do), Thiền (Zen) không chỉ nằm trong nghệ thuật truyền thống, mà còn in dấu trong những sản phẩm số.
- Wabi-Sabi: tôn vinh sự giản dị, chấp nhận cái chưa hoàn hảo. Điều này giải thích vì sao nhiều ứng dụng Nhật chọn cách trình bày “mộc”, ít màu mè, tập trung vào thông tin hơn là hiệu ứng.
- Đạo (Do): nhấn mạnh sự kỷ luật, quy trình và tính chuẩn mực. Người Nhật coi trọng việc “tuân thủ form” trước khi sáng tạo, nên giao diện thường theo cấu trúc chặt chẽ.
- Thiền (Zen): tinh thần tối giản, loại bỏ yếu tố thừa, giữ lại phần cốt lõi. Đây chính là cảm hứng cho nhiều thiết kế tối giản Nhật Bản.
👉 Nếu phương Tây hay nhấn mạnh “đổi mới”, thì Nhật Bản lại đi từ truyền thống → kỷ luật → tinh gọn, và UI/UX cũng phản chiếu điều đó.
Môi trường tự nhiên & không gian sống: vì sao người Nhật “ưa chữ”?
Tránh sự không chắc chắn
Xác suất các trận động đất (từ năm 2010 đến 2040)
Nhật Bản là đất nước chịu nhiều ảnh hưởng động đất, sóng thần. Điều này khiến người Nhật có nhu cầu kiểm soát rủi ro: mọi thứ phải rõ ràng, chi tiết, không được mơ hồ. Vì vậy, ứng dụng Nhật thường có nhiều text, chú thích, hướng dẫn cụ thể.
Ví dụ dễ thấy: hệ thống cảnh báo J-Alert – điện thoại nào ở Nhật cũng hiển thị thông báo động đất toàn màn hình, kèm âm thanh đặc trưng. Không có chỗ cho sự mập mờ.
Không gian chật hẹp → thiết kế cho màn hình nhỏ
Nhật là một trong những nước đông dân nhất (hơn 330 người/km²). Người Nhật quen dùng thiết bị nhỏ gọn từ rất sớm. Năm 1999, Docomo đã ra mắt i-mode, cho phép duyệt web trên điện thoại nắp gập với màn hình tí hon.
Thói quen đó để lại “di sản thiết kế”: nhồi nhiều thông tin vào màn hình bé, menu nhiều tầng nhưng vẫn dễ đọc. Ngày nay, khi phần lớn người Nhật dùng smartphone trên tàu điện đông đúc, họ vẫn cần UI cô đọng, hiển thị đủ nội dung ngay trên một màn hình – thay vì bắt click qua nhiều bước.
Ngôn ngữ và hệ chữ viết: yếu tố “ẩn” trong UI
Đa hệ chữ và tính tượng hình
Tiếng Nhật kết hợp Kanji, Hiragana, Katakana, và cả Latin. Nhìn thì “rườm rà”, nhưng nhờ Kanji giàu ý nghĩa, người Nhật có thể diễn đạt nội dung ngắn gọn bằng ít ký tự hơn. Thế nên họ chấp nhận menu dài, nhiều mục con, vì thực ra vẫn đọc hiểu nhanh.
Thiếu công cụ nhấn mạnh trực quan
Không có viết hoa, không có italic. Do đó, designer Nhật thường phải dùng màu sắc, biểu tượng, đường viền để tạo điểm nhấn, thay vì chỉ dựa vào font style.
Photo by Dominic Kurniawan Suryaputra on Unsplash
Hạn chế font chữ
Kanji có hàng nghìn ký tự → làm webfont đầy đủ cực khó và nặng. Vì vậy, nhiều sản phẩm Nhật chuộng font hệ thống (Yu Gothic, Hiragino) để đảm bảo tốc độ. Hệ quả: UI Nhật dễ bị “na ná nhau” về typography, ít cá tính hơn website của phương Tây.
Những suy nghĩ cuối
Làm UI/UX cho người Nhật, mình nhận ra:
- “Nhiều chữ” không phải vì họ không biết tối giản, mà vì văn hoá và môi trường khiến họ cần sự chắc chắn.
- “Menu dài” không phải vì họ không biết ẩn bớt, mà vì ngôn ngữ cho phép họ nén ý nghĩa vào ký tự.
- “Thiết kế giống nhau” không hẳn là thiếu sáng tạo, mà đôi khi là ưu tiên tốc độ & tính tin cậy.
Design note: Khi thiết kế cho một nền văn hoá, đừng chỉ áp mindset của mình vào. Hãy hỏi: người dùng bản địa sống trong bối cảnh nào? – chính bối cảnh ấy tạo ra “logic” cho giao diện.
Trước đây, team mình từng nghĩ giao diện Nhật là “khó hiểu” và “rối”. Nhưng sau khi thực sự bước vào, mình thấy đó là một logic rất riêng, dựa trên triết lý sống, thiên nhiên khắc nghiệt và hệ chữ phức tạp.
Bây giờ, khi làm sản phẩm toàn cầu, bài học lớn nhất mà mình giữ lại là: UI/UX không chỉ là thẩm mỹ, mà là sự phản chiếu văn hoá. Và đó là những điều sau quá trình làm và tìm hiểu mình rút ra. Rất mong những ý kiến từ các bạn để chúng mình có thể hoàn thiện thêm nhé.